Pożyczka

CO WARTO WIEDZIEĆ ZANIM POŻYCZYMY PIENIĄDZE

Zgodnie z Kodeksem cywilnym przez umowę pożyczki dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku, a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy albo tę samą ilość rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości. Czym więc jest umowa pożyczki?

Istotą pożyczki jest to, że w wyniku dokonania świadczenia przez pożyczającego, określone pieniądze albo rzeczy stają się własnością tego, który bierze pożyczkę. Jednakże przeniesienie tego majątku ma charakter czasowy, albowiem biorący pożyczkę będzie musiał ją zwrócić.

Decydując się na udzielenie lub wzięcie pożyczki, warto uwzględnić to z kim, i na jaką kwotę zawieramy umowę, albowiem od tego zależeć będzie treść zawieranej umowy pożyczki oraz wzajemne rozliczenia, a także konieczność ustanowienia stosownych zabezpieczeń spłaty pożyczki.

Polskie prawo nie reguluje określonej formy ważnego i skutecznego zawarcia umowy pożyczki. Jeżeli wartość udzielonej pożyczki przekracza kwotę 1.000 złotych, to zgodnie z treścią art. 720 § 2 kodeksu cywilnego zawarcie umowy wymaga zachowania tzw. formy dokumentowej. Brak dochowania tej formy (a więc jeżeli strony zawierają umowę pożyczki w formie ustnego porozumienia) może utrudnić nam dochodzenie swoich praw w przypadku sprawy sądowej z dłużnikiem, który nie chce zwrócić nam pożyczki.

Zgodnie bowiem z treścią art. 74 § 2 kodeksu cywilnego niezachowanie formy dokumentowej sprawia, że dowód z zeznań świadków lub z przesłuchania stron jest dopuszczalny (np. w sprawie zwrotu udzielonej pożyczki), jeżeli obie strony wyrażą na to zgodę (co zdarza się jednak rzadko), żąda tego konsument w sporze z przedsiębiorcą albo fakt dokonania czynności prawnej będzie uprawdopodobniony za pomocą dokumentu.

Według przepisów Kodeksu Cywilnego, do zachowania dokumentowej formy czynności prawnej wystarcza złożenie oświadczenia woli w postaci dokumentu i to w sposób umożliwiający ustalenie osoby składającej dane oświadczenie. Dokumentem natomiast jest nośnik informacji umożliwiający zapoznanie się z jej treścią (np. obraz, dźwięk, wiadomość e-mail, SMS, plik komputerowy). Brzmienie przepisów o formie dokumentowej oznacza, iż obecnie nie ma już potrzeby pilnowania, aby umowa, dla celów dowodowych, miała tak, jak dotychczas to było wymagane, formę papierowego dokumentu z podpisami stron (forma pisemna).

O możliwości identyfikacji osoby, która składa oświadczenie woli decyduje sposób złożenia tego oświadczenia, nie zaś jego treść. Osobę składającą oświadczenia można ustalić dzięki adresowi IP komputera lub numeru telefonu, z których to urządzeń złożono oświadczenie (e-mail, SMS, media społecznościowe). W ten sposób zachowana zostaje forma dokumentowa, nawet jeśli dokument nie ujawnia bezpośrednio danych osoby składającej przedmiotowe oświadczenie. Znaczenie bowiem będzie miało ustalenie, czy sposób wyrażenia woli umożliwia ustalenie tożsamości osoby składającej oświadczenie.

Przedmiotem pożyczki może być suma pieniężna wyrażona w walucie obcej. Biorący tego rodzaju pożyczkę może spełnić świadczenie (zwrócić pieniądze) w walucie polskiej, chyba że ustawa, orzeczenie sądowe (będące źródłem zobowiązania) lub sama umowa pożyczki zastrzega spełnienie świadczenia w walucie obcej. Wartość waluty obcej powinno określać się według kursu średniego ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski z dnia wymagalności roszczenia, chyba że ustawa, orzeczenie sądowe lub czynność prawna stanowi inaczej. W razie zwłoki dłużnika wierzyciel może żądać spełnienia świadczenia w walucie polskiej według kursu średniego ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski z dnia, w którym zapłata jest dokonana.

Brak jest przeszkód, aby umowa pożyczki miała charakter nieodpłatny (grzecznościowy). Odpłatność umowy pożyczki zależy bowiem od samych stron umowy. Pożyczka może być więc nieoprocentowana i nie podlegać żadnym dodatkowym opłatom. Drugi wariant to pożyczka odpłatna. W tej sytuacji dający pożyczkę zastrzega należne sobie wynagrodzenie za korzystanie z pożyczonych na rzecz pożyczkobiorcy pieniędzy, czy to w postaci odsetek, prowizji, kosztów przygotowania transakcji lub z połączeniem wszystkich tych metod.

Generalnie jest tak, że jak korzystamy z kredytu lub pożyczki, to oddajemy więcej niż pożyczamy. Wyjątkiem są oferty firm pożyczkowych, które oferują pożyczki bez żadnych kosztów (tzw. pożyczki z RRSO 0%), przy czym tego typu produkty przyznawane są w wyjątkowych okolicznościach i jedynie klientom, którzy po raz pierwszy korzystają z usług danej firmy. Pożyczki te są co prawda bezpłatne ale tylko w sytuacji, gdy spłacimy je w umówionym terminie. W przypadku opóźnienia lub zwłoki w terminowej spłacie pożyczki, trzeba będzie ponieść dodatkowe tego koszty.

Pamiętać należy o regulacjach wprowadzających odsetki maksymalne mające przeciwdziałać zjawisku lichwy. Obecnie odsetki maksymalne nie mogą przekroczyć progu w wysokości 10% w skali roku.

Wysokość odsetek za opóźnienie w spłacie pożyczki powinna wynikać z zawartej przez strony umowy. W tym zakresie ustawodawca zakreślił maksymalne odsetki ustawowe, czyli górną granicę, jaką osiągać mogą odsetki za opóźnienie w spłacie kredytu lub pożyczki. Zgodnie z przepisami, wysokość odsetek maksymalnych w przypadku opóźnienia ze spłatą pożyczki nie może przekroczyć dwukrotności wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie. Obecnie maksymalna wartość odsetek za opóźnienie nie może być wyższa niż 14%.

Sporządzając przykładową umowę pożyczki, należy pamiętać o podstawowych elementach i klauzulach, które należy w niej umieścić, a więc:

– oznaczenie stron umowy,

– kwota pożyczki,

– termin i zasady spłaty,

– ewentualne koszty pożyczki,

– konsekwencje braku terminowej zapłaty.

Oprócz tego zawarta umowa pożyczki zawierać może także szczegółowe postanowienia dotyczące np. reklamacji, wypowiedzenia, odstąpienia, przedłużenia jej, czy ustanowienia stosownych zabezpieczeń spłaty (hipoteka, zastaw, weksel, poręczenie, oświadczenie w trybie art. 777 kodeksu postępowania cywilnego).

Umowa pożyczki podlega opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilno-prawnych (podatek PCC) w wysokości 0,5% pożyczanej kwoty. Podatnikiem w tym przypadku jest każdorazowo na pożyczkobiorca.

Pożyczki udzielane pomiędzy członkami najbliższej rodziny korzystają z ulg podatkowych:

9. a) pożyczki udzielone na podstawie umowy zawartej pomiędzy osobami zaliczonymi do I grupy podatkowej (zstępni (dzieci, wnuki i prawnuki), wstępni (rodzice, dziadkowie i pradziadkowie), pasierbowie, rodzeństwo, ojczym, macocha i teściowie) do wysokości kwoty niepodlegającej opodatkowaniu, na zasadach określonych w przepisach o podatku od spadków i darowizn (czyli do kwoty 9.637 zł od jednej osoby w ciągu ostatnich 5 lat)

9. b) pożyczki udzielone w formie pieniężnej, na podstawie umowy zawartej między osobami, o których mowa w art. 4a ustawy z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn (małżonek, zstępni, wstępni, pasierb, rodzeństwo, ojczym i macocha), w wysokości przekraczającej kwotę 9.637 zł., pod warunkiem: złożenia deklaracji w sprawie podatku od czynności cywilnoprawnych właściwemu Naczelnikowi Urzędu Skarbowego, w terminie 14 dni od daty dokonania czynności, z wyłączeniem przypadku, gdy umowa została zawarta w formie aktu notarialnego, ponadto udokumentowania otrzymania pieniędzy przez biorącego pożyczkę dowodem przekazania na jego rachunek płatniczy lub na jego inny rachunek w banku lub w spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej lub przekazem pocztowym;

tutaj jednak ważna uwaga, a mianowicie ulga z art. 4a ustawy o podatku od spadków i darowizn nie obowiązuje w pożyczkach pomiędzy teściami, zięciem i synową.

1. c) obowiązkowi zgłoszenia, ani opodatkowaniu nie podlegają pożyczki, których kwota lub wartość nie przekracza 1000 zł.

Niedopełnienie wskazanych powyżej obowiązków skutkować może nałożeniem podatku PCC w wysokości 20% kwoty pożyczki, w przypadku wykrycia nieprawidłowości przez organ podatkowy.

Należy również wspomnieć o tym, że pożyczkodawca ma prawo odstąpić od umowy i odmówić wydania przedmiotu pożyczki (pieniędzy), jeżeli jej zwrot jest wątpliwy z powodu złego stanu majątkowego pożyczkobiorcy. Uprawnienie to nie przysługuje pożyczkodawcy, gdy w chwili zawarcia umowy pożyczki o złym stanie majątkowym drugiej strony wiedział lub z łatwością mógł się o tym dowiedzieć.

Przez stan majątkowy należy rozumieć całokształt sytuacji materialnej, a zwłaszcza nadwyżkę pasywów nad aktywami. Dokonana w tym zakresie ocena pożyczkobiorcy może być powodem do odstąpienia od umowy, gdy zwrot pożyczki staje się wątpliwy. Ciężar dowodu wykazania wszystkich tych okoliczności spoczywa na pożyczkodawcy. Natomiast pożyczkobiorca musi wykazać przesłanki, które wyłączą powyższe uprawnienia pożyczkodawcy.

Odstąpienie od umowy może zostać wykonane w dowolnej formie. Niemniej, jeżeli umowę pożyczki zawarto w formie pisemnej, odstąpienie od niej również wymaga zachowania tej samej formy.