Terminy przedawnienia roszczenia o zachowek

by ligo in Artykuły

TERMINY PRZEDAWNIENIA ROSZCZENIA O ZACHOWEK

Roszczenie o wypłatę zachowku jest uprawnieniem (prawem podmiotowym) do żądania od spadkobiercy, zapisobiercy windykacyjnego lub osoby obdarowanej (za życia) przez spadkodawcę zapłaty określonej sumy pieniężnej. Ma to zapewnić uprawnionemu odpowiedni udział w majątku, którego dorobił się za życia spadkodawca. Zachowek przysługuje ściśle określonym członkom najbliższej rodziny zmarłego spadkodawcy, a więc: jego dzieciom, wnukom, małżonkowi, rodzicom, którzy byliby powołani do spadku z ustawy. Jeśli wymienione uprawnione osoby nie wystąpią o zachowek w określonym terminie, roszczenie o wypłatę zachowku przedawni się. Oznacza to, że osoba, od której zażądają zachowku, będzie mogła uchylić się od jego zaspokojenia.

Przepis art. 1007 kodeksu cywilnego głosi, że:

Roszczenia uprawnionego z tytułu zachowku oraz roszczenia spadkobierców o zmniejszenie zapisów zwykłych i poleceń przedawniają się z upływem lat pięciu od ogłoszenia testamentu.
Roszczenie przeciwko osobie obowiązanej do uzupełnienia zachowku z tytułu otrzymanych od spadkodawcy zapisu windykacyjnego lub darowizny przedawnia się z upływem lat pięciu od otwarcia spadku.

Co do zasady roszczenie o zachowek przedawnia się w terminie 5 lat.

Jeśli spadkodawca zostawił testament, roszczenie o zachowek przedawnia się po 5 latach od jego ogłoszenia. Z kolei ogłoszenie testamentu jest procedurą przewidzianą przez prawo. Zgodnie bowiem z kodeksem postępowania cywilnego:

sąd albo notariusz otwiera i ogłasza testament, gdy ma dowód śmierci spadkodawcy. O terminie otwarcia i ogłoszenia nie zawiadamia się osób zainteresowanych, jednakże mogą one być obecne przy tej czynności;
gdy złożono kilka testamentów jednego spadkodawcy, otwiera się i ogłasza wszystkie, a na każdym z nich czyni się wzmiankę o innych;
w protokole otwarcia i ogłoszenia testamentu opisuje się jego stan zewnętrzny oraz wymienia się jego datę, datę złożenia i osobę, która testament złożyła. Na testamencie zamieszcza się datę otwarcia i ogłoszenia;
o dokonanym otwarciu i ogłoszeniu testamentu sąd spadku albo notariusz zawiadamia w miarę możności osoby, których rozrządzenia testamentowe dotyczą, oraz wykonawcę testamentu i kuratora spadku. Notariusz niezwłocznie zawiadamia o tym sąd spadku, przesyłając odpis sporządzonego protokołu.

Biorąc pod uwagę powyższe 5 letni termin przedawnienia roszczenia o zachowek rozpoczyna swój bieg, począwszy od dnia ogłoszenia wg. powyższych reguł przez sąd lub notariusza, testamentu spadkodawcy.

Jeżeli więc od śmierci spadkodawcy (kawalera) upłynęło np. 8 lat, a wiadomo, że pozostawił on po sobie testament, w którym do spadku powołał kogoś innego niż np. swojego jedynego syna i testament ten nie został dotychczas ogłoszony, to termin przedawnienia o zapłatę na rzecz tego syna zachowku nie rozpoczął nawet swojego biegu, a tym samym jego roszczenie, o należny mu zachowek od ustanowionego przez ojca spadkobiercy testamentowego jest nadal aktualne.

Może się oczywiście zdarzyć, że zmarły pozostawi kilka testamentów, a w każdym z nich inaczej rozrządzi majątkiem tj. inne osoby powoła do spadku, a inne pominie. Sąd musi wówczas otworzyć i ogłosić wszystkie testamenty, a następnie powinien rozstrzygnąć, który jest skuteczny. W takiej sytuacji termin przedawnienia roszczenia o zachowek rozpocznie bieg, gdy to nastąpi, czyli w dniu uprawomocnienia się postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku.

Z kolei paragraf 2 dotyczy sytuacji, w której uprawniony z tytułu zachowku może dochodzić jego wypłaty wobec osoby obdarowanej przez spadkodawcę za życia, np. darowizną kwoty pieniężnej lub nawet mieszkania.

Wobec tak obdarowanego też można dochodzić zachowku.

W tej jednak sytuacji przepis powiada, że zachowku można dochodzić w okresie 5 lat, ale od dnia otwarcia spadku. Dzień otwarcia spadku to dzień śmierci spadkodawcy. Termin ten biegnie nieprzerwanie i to niezależnie od tego, czy mamy świadomość, że przysługuje nam zachowek od obdarowanego (ew. zapisobiercy windykacyjnego), czy nie. Nawet nie ma tu znaczenia, czy wiemy o śmierci spadkodawcy i czy poczynił on za życia jakiekolwiek darowizny. Po prostu po upływie 5 lat od daty śmierci spadkodawcy przedawni się ewentualne roszczenie uprawnionego po nim spadkobiercy ustawowego do zachowku, w stosunku do osób wobec których za życia zmarły poczynił darowizny podlegające zaliczeniu na zachowek.

I na koniec ustalmy, co przerywa bieg terminu przedawnienia roszczenia o zachowek. Będą to czynności przed sądem przedsięwzięte bezpośrednio w celu ustalenia, zaspokojenia lub zabezpieczenia roszczenie o zachowek. Następnie złożenie pozwu o zapłatę zachowku, zgłoszenie zarzutu nieważności testamentu, a także złożenie w sądzie wniosku o stwierdzenie nabycia spadku. Poza tym bieg terminu przedawnienia przerywa się przez uznanie roszczenia przez osobę, przeciwko której roszczenie przysługuje oraz przez wszczęcie mediacji.